12. Wybrane pozycje bibliograficzne na temat pieniądza dłużnego 

Kotlikoff, Laurence: ‘Jimmy Stewart is Dead: Ending the World’s Ongoing Financial Plague with Limited Purpose Banking’, Wiley 2010.

McCulley, Paul and Zoltan Pozsar: ‘Helicopter Money: Or How I Stopped Worrying and Love Fiscal-Monetary Cooperation’, McCulley and Pozsar, 2012.

McCulley, Paul: ‘Some Unpleasant Keynesian-Minsky Logic, Global Central Bank Focus, June 2010.

Miles, David, Jing Yang and Gilberto Marcheggiano: ‘Optimal Bank Capital’, Bank of England, External MPC Unit, Discussion Paper No 31, January 2011.

Minsky, Hyman: ‘Stabilising an Unstable Economy’, Yale University Press, 1986.

Moe, Thorvald: ‘Marriner S. Eccles and the 1951 Treasury Federal Reserve Accord’, Norges Bank, August 2012.

Reinhart, Carmen & Kenneth Rogoff: ‘Shifting Mandates: The Federal Reserve’s First Centennial’ , forthcoming in America Economic Review, May 2013.

Sargent, Thomas and Neil Wallace: Some Unpleasant Monetarist Arithmetic, Federal Reserve Bank of Minneapolis, Quarterly Review, Fall 1981.

Schularick, Moritz and Alan Taylor: ‘Credit booms gone bust: Monetary policy, leverage cycles and financial crises 1870-2008’, NBER Working Paper No15512, November 2009.

Simons, Henry: ‘Rules Versus Authorities in Monetary Policy’, The Journal of Political Economy, Vol 44, No1, p1-30, February 1936.

Stein, Jeremy:‘Monetary Policy as Financial Stability Regulation’, Quarterly Journal of Economics, (2012) 127, p57-95.

Taylor, Alan: ‘The Great Leveraging’, NBER Working Paper 18290, August 2012.

Turner, Adair: ‘Credit Creation and Social Optimality’, Southampton University, 29 September 2011.

Turner, Adair: ‘Debt and Deleveraging: Long Term and Short Term Challenges’, Presidential Lecture, Centre for Financial Studies, Frankfurt, 21 November 2011.

Turner, Adair: ‘Securitisation, Shadow Banking and the Value of the Financial Innovation’, Rostov Lecture, School of Advanced International Studies, Washington, 19 April 2012.

Turner, Adair: ‘What Do Banks Do? Why Do Credit Booms and Busts Occur? What Can Public Policy Do About It?’ The Future of Finance: The LSE Report, Chapter 1, LSE, London, March 2011.

Turner, Adair: ‘Monetary and Financial Stability: lessons from the crisis and from some old economic texts’, speech at South Africa Reserve Bank Conference, November, 2012.

Ugolini, Stefano: ‘What do we really know about the long-term evolution of central banking? Norges Bank’s Centenary Project, Working Paper 12, 2011.

Weidman, Jens: ‘Money Creation and Responsibility’, Speech at the 18th colloquium of the Institute for Bank-Historical Research (IBF), Frankfurt, September 2012.

Werner, Richard:‘New Paradigm in Macro-economics: Solving the riddle of Japanese

Macro-economic Performance’, Palgrave Macmillan, 2005.

Whalen, Charles: ‘The Minsky-Simons Connection, A Neglected Thread in the History of

Economic Thought’, Journal of Economic Issues, Vol XXII, No 2, June 1988.

White, William: ‘Ultra Easy Monetary Policy and the Law of Unintended Consequences’ Federal Reserve Bank of Dallas, Globalization and Monetary Policy Institute, Working Paper Nol. 126., August 2012

Woodford, Michael: ‘Methods of Policy Accommodation at the Interest-Rate Lower Bound’, Paper delivered at Jackson Hole Symposium, August 2012

Woodford, Michael: ‘Interest and Prices: Foundations of a Theory of Monetary Policy’, Princeton, 2003.

1 Sekurytyzacja to proces tworzenia i wprowadzania do obrotu nowych aktywów finansowych na bazie przyszłych obarczonych ryzykiem płatności wynikających z „umów bazowych”. Idea sekurytyzacji zbankrutowała podczas kryzysu „sub-prime” rozpoczętego w 2008 r. w USA ze względu na efekt niekontrolowanego przerzucania ryzyka na nieświadome podmioty trzecie. Emitent aktywów kreowanych przez sekurytyzację naliczał sobie nienależne prowizje.  Proces tworzenia pieniądza dłużnego można porównać z praktyką „originate-to-distribute”. Prywatny bank kreuje i wprowadza do obrotu papierowy pieniądz dłużny – z reguły transfer otrzymuje producent kredytowanych dóbr (bank dokonuje „monetyzacji dóbr”). Producent sprzedaje produkt i wykazuje zysk. Konsument staje się dłużnikiem banku. Jeśli dług nie zostanie spłacony to bank tworzy rezerwy, które pomniejszają jego zysk netto. Jeśli skala złych długów w aktywach banków jest większa niż ich kapitały własne to zachodzi proces przerzucania ryzyka – ratowania upadających prywatnych banków pieniędzmi podatników.

2 Więcej o pieniądzu dłużnym i neoliberalnym systemie finansowym czytelnik znajdzie w innej publikacji autora zatytułowanej „Konsekwencje społeczne neoliberalnego modelu sektora finansowego. Wybrane aspekty” opublikowanej w 57 numerze kwartalnika „Pieniądze i wi꼔, str. 29

3 Tymoczko D., „Działania banków centralnych w czasie kryzysu”, 111 Seminarium BRE-CASE, Warszawa, 25 listopada 2010 r. , str. 24

4 Rybiński K., „Stracona dekada. Konsekwencje modelu rozwoju opartego na nadmiernym długu”, strona internetowa: http://www.rybinski.eu, data dostępu 3 maja 2013 r.

5 Pozytywnym przykładem regulatora jest polska Komisja Nadzoru Finansowego, która wprowadzając na czas ograniczenia w przyznawaniu kredytów hipotecznych ochroniła konsumentów i sektor bankowy przed stratami wynikającymi ze złych długów.

6 W bankowości islamskiej bankowy pieniądz dłużny jest uważany za patologiczny środek płatniczy. Zgodnie z prawem islamskim (szariat) kreacja długu kredytowego przez prywatne banki oraz lichwa (riba) są surowo zabronione. W bankowości islamskiej środki pieniężne mogą służyć wyłącznie społeczeństwu a nie prywatnym bankom. W ramach tej bankowości środki finansowe mogą być na zlecenie deponenta inwestowane przez bank bezpośrednio w gospodarkę. Ryzyko finansowe i gospodarcze jest solidarnie ponoszone przez wierzyciela i dłużnika. Nie istnieje tu możliwość całkowitego transferu ryzyka na kredytobiorcę lub wykorzystywania przymusowej sytuacji finansowej dłużnika w celu jego wyzysku. Po kryzysie sub-prime wygenerowanym przez USA coraz więcej krajów decyduje się wprowadzić u siebie zasady bankowości islamskiej, której celem jest rozwój gospodarki realnej a nie sektora finansowego. W bankowości islamskiej zysk pochodzi z rzeczywistych procesów gospodarczych, a nie z naliczania wirtualnych odsetek od pożyczonego kapitału bez względu na rzeczywiste efekty przedsięwzięcia. Zgodnie z danymi UKIFS (Brytyjski Sekretariat ds. Finansów Islamskich) bankowość islamska upowszechniła się także w USA i Europie.

7 Dobrą ilustracją tej wielkości jest porównanie kosztów druku banknotu o nominale 100 zł, który wynosi mniej niż 50 gr. (przyp. Autora)

8 Schularick M., Taylor A. M., „Credit Booms Gone Bust: Monetary Policy, Leverage Cycles and Financial Crises, 1870-2008”, Working Paper 15512, strona internetowa:http://www.nber.org/papers/w15512, data dostępu 13 marca 2013 r.

9 Konstytucja R. P. Art. 227 ust. 1: Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Odpowiedzialność za wartość polskiego pieniądza nie jest wskazaniem do braku emisji – jak błędnie interpretują ten zapis zwolennicy oprocentowanych długów – ale wskazaniem do emisji pieniądza poprzez powiązanie go z realiami i potrzebami gospodarczymi. Patrz: parytet gospodarczy pieniądza wprowadzony w Polsce, w 1926 roku, przez ministra skarbu Jerzego Zdziechowskiego. Por.: Jacek A. Rossakiewicz, Zasady monetyzacji społecznej gospodarki rynkowej. Pieniądz oparty na parytecie gospodarczym, http://www.pajaczek.pl/  data dostępu 28 czerwca 2012 r.

10 Przykładem takiej sytuacji jest ostrzeżenie z dnia 12 kwietnia 2013 r. skierowane do Polski przez agencję ratingową Moody’s Investor Services.  Instytucja ta zagroziła, że jeśli Rząd RP podejmie działania skierowane przeciwko interesom OFE to obniży rating inwestycyjny Polski. Obniżenie ratingu oznaczałoby dla Polski zwiększone koszty odsetkowe od wyemitowanych obligacji.

11 W Polsce wybitnym przedstawicielem nurtu ekonomii obywatelskiej jest Jacek A. Rossakiewicz. Publikacje tego autora są dostępne na stronie „Demokracja finansowa”:http://www.pajaczek.pl/, data dostępu 15 kwietnia 2013 r.

12 Turner A., Debt, Speech by Adair Turner, Financial Services Authority Executive Chairman at the Cass Business School dated the 6 February 2013: “Money and Mephistopheles: How do we get out of this mess?”, strona internetowa:  http://www.pajaczek.pl/, data dostępu 15 marca 2013 r.

13 Benes J. Kumhof M., „The Chicago Plan Revisited”, International Monetary Fund, strona internetowa: http://www.pajaczek.pl/, data dostępu 20 sierpnia 2012 r.

14 Słojewska A., „Unia zniewolenia podatkowego”, Rzeczpospolita nr 101 z dnia 30 kwietnia 2013 r., str.B2 cytujący raport Fundacji New Direction wraz z Institut Economique Molinari

15 Faktycznie odsetki ludności są opodatkowane dwa razy: pierwszy podatek to podatek inflacyjny, a drugi podatek to 19% podatek Belki.

16 Definicja tej polityki jest trafnie zobrazowana w Wikipedii: http://www.pajaczek.pl/

17 James Maynard Keynes twierdził, że największym problemem w handlu międzynarodowym są państwa, które w walce o rynki zbytu permanentnie wykorzystują popyt istniejący „u sąsiadów”  wykazując z nimi trwałą nadwyżkę handlową. Szerzej tezy J.M. Keynesa na ten temat są opisane na str. 103 książki Paula Davidsona: „Rozwiązanie Keynesa. Droga do globalnej koniunktury gospodarczej”, PTE, Warszawa 2012 r. Tezy postawione przez J.M. Keynesa potwierdziła rzeczywistość: polityka gospodarcza Chin, która przyczyniła się do destabilizacji systemu finansowego w USA w 2008 r. oraz polityka Niemiec, która przyczyniła się do obecnego kryzysu zadłużenia krajów południa Europy.

18 The Economist, “The Euro area economy. Beggar-thy-neighbour”, strona internetowa: http://www.pajaczek.pl/     data dostępu: 3 maja 2013 r.

19 Korzyści dla gospodarki niemieckiej wynikające z istnienia strefy EURO opisuje raport Fundacji Bertelsmanna. Szacunki w nim zawarte wskazują, że wyjście Niemiec ze strefy EURO spowodowałoby w tym kraju negatywny scenariusz gospodarczy (wzrost bezrobocia i znaczący spadek ich PKB wskutek spadku importu wywołanego aprecjacją marki). Dokładne dane znajdują się w raporcie znajdującym się na stronie:  http://www.pajaczek.pl/_bst_dms_37730_37731_2.pdf, dostęp: 3 maja 2013 r.

20  Jacek  A. Rossakiewicz, „Plan dla Polski, Plan dla Europy. Demokracja Finansowa. Ekonomia Obywatelska.” http://www.pajaczek.pl/,  data dostępu 15 lutego 2013 r.

21 Na podkreślenie zasługuje okoliczność, że w okresie ostatnich kilku lat Europa i USA prowadzą nieco odmienne  metody wychodzenia z kryzysu. W Europie EBC skupuje aktywa na rynku finansowym ale stosuje również metodę cięcia wydatków publicznych i oszczędności w krajach południa Europy. W USA stosuje się wyłącznie metodę stymulacji gospodarki nowymi zastrzykami pieniądza. „Luźna polityka pieniężna” zastosowana przez FED doprowadziła już do lekkiej poprawy sytuacji gospodarczej w USA.

22 Niemcy są największym udziałowcem Europejskiego Mechanizmu Stabilności (ESM). Działania ESM można porównać do działań Międzynarodowego Funduszu Walutowego . W opiewającym na 700 mld EURO funduszu ratunkowym Niemcy gwarantują 27% jego kapitału, stąd też zdanie Kanclerz Angeli Merkel decyduje o warunkach skorzystania z pomocy finansowej ESM przez kraje strefy EURO borykające się z problemem nadmiernego zadłużenia. Interesy niemieckie widać ewidentnie w sposobie ratowania bankrutującego Cypru, gdzie narzucono temu krajowi ultimatum –„dostaniecie pomoc z UE pod warunkiem opodatkowania depozytów bogatych Rosjan traktujących Cypr jako raj podatkowy”.

23 W trakcie dyskusji o oszczędnościach przedstawiciele UE zaproponowali, aby Grecja przekazała część suwerenności w kwestiach podatków i wydatków tzw. „komisarzowi budżetowemu” strefy euro. Zgodnie z tą propozycją „komisarz budżetowy”, wybrany przez ministrów finansów państw strefy euro, miałby prawo weta w zakresie planowania i realizacji przez grecki rząd budżetu, jeśli nie byłoby to zgodne z celami ustalonymi z zagranicznymi wierzycielami. „Komisarz” nadzorowałby wszystkie duże wydatki greckiego budżetu.

24Soros G., „How to Save the European Union”, strona internetowa dziennika The Guardian: http://www.pajaczek.pl/, dostęp: 12 kwietnia 2013.

25 Polski nadzór bankowy (Komisja Nadzoru Finansowego) w przeciwieństwie do nadzoru europejskiego EBC – okazał swoją wyjątkową skuteczność w okresie trwania „bańki spekulacyjnej” na rynku nieruchomości w Polsce (lata 2007-2008) wprowadzając na czas regulacje zabezpieczające polski sektor bankowy przed pojawieniem się w przyszłości „złych długów”.

26 Wartość polskiego długu publicznego jest nieporównywalna z długiem publicznym innych krajów UE ze względu na fakt, że ujawnia on zobowiązania emerytalne (dług wobec OFE). W metodyce EUROSTAT dług emerytalny nie  jest uwzględniany w obliczeniach.  Gdyby odjęto wartość polskiego długu emerytalnego z wartości długu publicznego okazałoby się, że Polska nie przekracza średniego zadłużenia krajów UE.

27 Dlatego całkowitą słuszność ma Wacław Klaus, prezydent Czech, który stwierdził, że „unia fiskalna oznacza radykalną likwidację suwerenności europejskich państw” i „właśnie dlatego nie możemy jej zaakceptować”.

28 Shaxson N., Christensen J., Mathiason N., “Inequality: You Don’t Know the Half of It”, Tax Justice Network, strona internetowa:http://www.pajaczek.pl/, data dostępu 15 marca 2013 r.

29 Interational Consortium of Investigative  Journalists : http://www.pajaczek.pl/, data dostępu 15 maja 2013 r.

30 Celem FED jest nie tylko utrzymanie stabilności cen ale także zmniejszenie bezrobocia.

31 Jan Vincent-Rostowski, „Fundament OFE pękł”, Rzeczpospolita nr 100 z dnia 29 kwietnia 2013 r., str. A10.

32 Zyski netto spółek sektora bankowego powinny być w Polsce tak samo regulowane jak zyski netto spółek sektora energetycznego.  Obydwa rynki wykazująs podobne monopolistyczne cechy i stąd „konsument” pieniądza powinien być tak samo chroniony przed chciwością prywatnego „dostawcy pieniądza” jak „konsument” energii elektrycznej

33 Informację o tej lokalnej walucie można odszukać na stronie internetowej: http://www.pajaczek.pl/, data dostępu 14 kwietnia 2013 r.